SAĞLIĞIMIZA YARARLARI
1- Elma, kandaki kötü kolesterol düzeyini düşürür: Yapılan araştırmalar, günde 2-3 elma yiyen kişilerde, elma lifinde bulunan pektin adlı maddenin bu etkiyi yaptığını göstermekte, ama söz konusu etki yalnızca pektin adlı maddeyi yapay olarak almakla değil, elmayı bütün olarak yemekle sağlanmaktadır.
2- Elmanın içerdiği lifler ve meyve asitleri, hafif kabızlığı geçirmektedir.
3- İçerdiği sıvı jel halindeki pektin adlı madde ile elma asitlerinin antivirüs özellikleri diyareye de iyi gelmektedir.
4- Elma, içerdiği maddelerle yüksek tansiyonu düşürür ve kan şekeri düzeyini kontrol altında tutar.
5- Araştırmalarda, elma tüketmenin hayvanlarda kansere yakalanma rizikosunu azalttığı saptanmıştır: Aynı etki insanlar üzerinde de araştırılmaktadır.
6- Elma, aşırı iştahı normal düzeye indiren bir özelliğe de sahiptir.
7- Elma, romatizma ve gut hastalığına da iyi gelir.
8- Elma, bedenin hastalıklara karşı direncini de artırmaktadır.
Bütün bu etkilerden yararlanmak için günde 2-3 elmanın, üzerinde tarım koruma ilacı artıkları kalmış olabileceği düşünülerek çok çok iyi yıkamak koşuluyla kabuğunun soyulmadan yenilmesi yeterli olacaktır.
ELMA ÇEŞİTLERİ
Amasya Misket'inin en büyük özelliği bir yıl meyve verirse diğer yıl vermemesidir. Bir yüzü kırmızı, diğer yüzü ise sarı ila yeşilimsi bir renk taşır. İnce kabuklu, hoş kokuludur. Sert ve dayanıklıdır. Uzun süre saklanmaya elverişlidir. Amasya elmasının iki türü vardır. Daha küçük ve tatlı olanına Misket elması denir. Daha iri ve aşılı olanına ise KABAK elması adı verilir. Amasya elması meyveye geç yatar ve 8-10 yaşından önce ürün vermez.
İklim İsteği
Özellikle fazla don olaylarının yaşanmadığı soğuk yumuşak iklimin ağacıdır. Bu nedenle, kuzey enlem derecelerine çıkan meyvelerden birisidir. Kış dinlenme periyodunda ağacı -35, -40 C’ye kadar dayanır. Elmalarda çiçek tomurcukları sonbaharda çok erkenden şiddeti soğuklara karşı dayanıklı bir hal alır. Çiçek tomurcukları hemen hemen elma ağacının gövdesi kadar şiddetli soğuklara karşı dayanır. Çiçeklenme periyodunda, çiçeklerin hep birden açılmaması yüzünden, uzun sürdüğünden, bu türde ilkbaharın geç donların geç donlarından ileri gelen zararlanmalarla daha az karşılaşmaktadır.
Elmalarda olgun meyveler -2,-3.5 C derecede donar. Elma, meyve türlerimiz arasında kış dinlenmesine en çok ihtiyaç gösterenlerden birisidir. Kış soğuklamasına karşı kalmamış olan ağaçların ilkbaharda çiçek açmaları gecikir. 7 C altında 2322-3684 saatin geçmiş olması gerekir. 0 C’nin altında ise 1081-2094 saat soğuklamaya ihtiyaç vardır. Optimal yaz ortalama sıcaklığı 13-18 C arasında değişir. Elma ağaçlarından iyi bir verim alabilmek için yerin hava nisbi nemi bakımından da elverişli olması şarttır. Nisbi nemin aylarında çok düştüğü yerlerde Haziran meyve dökümü şiddetlendiği gibi meyve kalitesinde de düşmeler meydana gelmektedir. Bu yüzden bahçelerde hava nisbi neminin yüksek tutulmasını sağlayacak önlemlerin alınması gerekmektedir.
Toprak İstekleri
Elma için en iyi topraklar, içerisinde iyi derecede kireci ve yeteri kadar humusu bulunan tınlı, tınlı kumlu veya kumru tınlı geçirgen topraklardır. Nemli bölgelerinde az derin kumlu topraklarda, iyi gübreleme ile beraber normal bir şekilde büyüdüğü halde, kurak bölgelerde susuzluktan zarar görür. Kökleri fazla nemli ve ağır killi topraklarda fazla zarar görmez. Bununla birlikte derin geçerken ve besin maddelerince zengin topraklar tercih edilmektedir. Elma ağaçları durgun kalmamak suretiyle su taşkınlarına, diğer meyve türlerine göre, daha iyi dayanır. Çok kireçli topraklarda demir alımındaki arızalar yüzünden sarılığa tutulur. Toprak pH’ı 6-8 arasıdır. Gelişme bakımından en iyi bahçeleri kıyıdaki humusça zengin tınlı topraklarda veya ırmak ve derelerin kenarlarındaki derin allüviyal topraklar üzerinde görmekteyiz. Bazı yerlerde fazla kireçten ve toprağın çok az geçirgen olması yüzünden fazla sarılık gösterebilirler.
Elma Anaçları
Üretim şekillerine göre tohumla üretilen anaçlar (generatif) ve tepe daldırması, Çin daldırması, çelik, fışkın, kök çeliği ile üretilen anaçlar (vegetatif) olarak ikiye ayrılır. Tohumla üretilen anaçlardan yabani elmaların tohumlarından üretilenlere çöğür, kültür elmalarının tohumlarından elde edilenlere de yoz adı verilir.
Genel olarak bu iki tip arasında anaçların büyümeleri, meyveye yatma zamanları ve meyve kalitesi arasında fazla bir fark yoktur. Memleketimizde yabani elma tohumları daha çok Kastamonu dolayındaki dağlardan temin edilmektedir. Yabani çeşitlerden delicious ile Rome Beauty anaç yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır. Vegetatif olarak yetiştirilen elma anaçlarından en önemlileri; Hibernal Virginiya Yabanisi Robusta No 5. Northern Spy EM ve MM anaçları; Çok bodur EM anaçları; EM 8 ve EM 9 Yarı bodur EM anaçları; EM 2 ve EM 7 Kuvvetli büyüyen EM anaçları; EM 1 ve EM 13 Çok kuvvetli EM anaçları; EM 8 ve EM16 MM 104, MM 106, MM 109, MM111, en çok kullanılan elma anaçlarındandır.
Kültür Çeşitlerinin Üretilmesi
Elmalarda kültür çeşitleri yukarıda bildirilen türlü anaçlar üzerine aşılanmak suretiyle üretilir. Elma fidanı yetiştirmede kullanılan en çok yöntem durgun göz aşısıdır. Temmuz’un ortasında başlayıp Ağustos sonlarına kadar yapılan durgun aşılar iyi bir fidan materyalinin sağlanmasına uygun olduğu gibi fidancılık bakımından çok faydası vardır.
Elma Bahçe Tesisi
Elma bahçesi tesis ederken aşılı fidanların kullanılması en iyisidir. Nemli bölgelerde bahçeden erken ürün alabilmek için 4-5 yaşlı fidanlar kullanılmalı, kurak bölgelerde ise tutumu kolaylaştırabilmek için 1-2 yaşlı fidanların kullanılmaları tercih edilmelidir. Bahçe yerini hazırlarken, kurak bölgelerde önceden dikili olan ceviz ve kavak gibi gölge yapan yüksek boylu ağaçlar yetiştirilmeli, karışık meyve türleri ile yapılan tesislerde yüksek boylu olanların batı yanına dikilmesi, serin, nemli, kuzey yerlerin seçilmesi uygundur. Kurak bölgelerde ise elmalar daima kapalı alanlarda yetiştirilmelidir. Tarla sınırlarına dikilmesi ve yol kenarlarında bulunması, bitkinin gövdesi ve dallarını yakar, bitki zarar görür. Elma bahçesinin yerini hazırlarken iyi bir şekilde sulanmalarını sağlayacak şekilde olmalı, iyi ve ekonomik bir sulama yapılması sağlanmalıdır.
Elmaların kökleri yüzlek olduğundan bu tesviye işleminin dikimden sonra yapılmasına olanak sağlamaz. Meyilli alanlarda bahçe kurarken, setleme yapılması şarttır. Meylin az veya çok olmasına görme setlemeler yapılır. Setler üzerine sulama ve boşaltma hendeklerinin yapılması gerekmektedir. Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde su tutan ağır topraklarda dikimden önce drenaj yapılmalı ve gerekirse balık sırtı dikim için toprak hazırlanmalıdır. Elmaların dikileceği toprağın dikimden önce derince ve sonradan bir veya iki defa yüzden işlenmesi doğru olur. Toprağı kesekli bırakarak toprağın yeniden sürümüne olanak sağlanmalıdır. sökülen elmaların yerine yeniden elma dikimi yapılacaksa toprak birkaç yıl dinlendirilmelidir.
Elma bahçelerine dikilecek fidanlar, kare, dikdörtgen, kenkonz ve meyilli arazilerde eğriler üzerine dikme şeklinde yapılır. Arazideki için bu dikim şekilleri dikilecek elma fidanlarına göre değişir. Ancak en çok kullanılan şekil kare şeklidir. Bahçe yerinin bir plan çerçevesinde, yollar, su arkları, sıralar üzerine belli aralıklar konarak fidanların ve başka çeşit olan ağaçların yerleri ve adları işaret edilerek belirlenir. Elma ağaçları nemli bölgelerde 1m aralıklar bırakarak dikilmeli, aralarında bolca hava alması ve mantari hastalıkların azaltılması sağlanmalıdır. Kurak bölgelerde ise tam tersi mümkün olduğunca sık dikim tercih edilir. Hava ve toprak üstü nemin korunması için ağaçların sık olması uygundur.
Dikim zamanı, kışları çok sert geçen bölgeler dışında ülkemiz için en uygun dikim zamanı sonbahardır. Dikim zamanı ilkbaharda gözler uyanıncaya kadar dikime devam edilebilir. Dikim sırasında fidanların taç ve gövdelerinde dikim budaması yapılmalıdır. Fidan boğazı toprak hizasına gelecek şekilde yerine konulmalı derin dikmekten kaçınılmalıdır. Dikilecek elma fidanlarının sağlam iyi şekilli, aşılı ise aşı yarinin belli olması, istenilen çeşitte, yaralı, hastalıklı, taşıyıcı olmamasına dikkat edilmelidir.
Elma Bahçelerinde Yıllık Bakım İşlemleri
İki çeşit toprak işleme metodu vardır; Birincisi açık toprak işlemesidir.Bunda esas amaç, ağaç diplerinin ve bahçenin yüzünü işlemeye tabi tutarak toprak yüzünü açık ve temiz tutmaktır. Böylece, yabani otların bitki kökleriyle olan su ve besin maddeleri rekabetini ortadan kaldırmak mümkün olan su ve besin rekabetini ortadan kaldırır. Toprak işlemesi sık ve seyrek yapılmalıdır. Bu sayede örtü bitkilerine tohum yatağı hazırlanması sağlanır. Ancak bu işlem su ve rüzgar erozyonu olan bölgeler için tehlikeli olmaktadır.
Diğer metod ise örtülü toprak işlemesidir. Bu işlemde geçici ve daimi olarak iki çeşitte yapılır. Geçici örtülerde, ilkbaharda örtü bitkileri üzerinden diskaro geçerek toprağa gömülmesi sağlanır. Bu işlemden sonra yüzlek olarak sonbahara kadar toprak işlemesine devam edilmelidir. Kışlık bitki örtüsü olarak ekilebilecek bitkiler; Buğday, çavdar, kışlık fiğ, kırmızı tırfıl, yonca ve yabani otlar. Daimi örtülü toprak (yığma metodu), Bu yöntemle biçilen çayırlar ağaçların diplerine 1.5 m yarı çapındaki bir alana 20 cm yükseklikte yığılmakta ve yığılanlara budama artıkları, yapraklar ve diğer her türlü bitki artıkları da atılmalıdır. Bu yöntemle toprağın organik ve anorganik maddelerce zengin olması uzun süre korunur. Ayrıca düşen meyvelere de yatak görevi görür. Yeni kurulacak olan elma bahçelerinde köklerin geniş bir alana yayılmalarını sağlamak amacıyla ağaçların dipleri her iki taraftan 1.5 m mesafe kalacak şekilde 5 yıl açık tutulması gerekir. Memleketimizde, Karadeniz Bölgesi dışında kalan bölgelerde ilkbahar ve özellikle yaz şartları kuraktır. Uygulanan sulama teknikleri daimi çayır yetiştirmeye uygun değildir.Bu nedenle toprak işlemeleri dikkatli ve düzenli şekilde yapılmaları şarttır.
Sulama
elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduklarından dolayı diğer bir çok meyve türüne göre daha fazla su ister. Yüksek nemden hoşlanırlar. Bahçelere verilecek su miktarı, yıllık yağış toplamına, bu yağışın dağılımına, sulama yerinin kuraklık derecesine göre, transpirasyon (bitkiden meydana gelen su kaybı) şiddetine, ağacın büyüklüğüne ve toprağın tipine göre değişmekle beraber, memleketimizde Karadeniz kıyılarının fazla yağışlı ve nemli yerler dışında , bütün bölgelerde sulanır. Sulama zamanı; Tansiyometre adı verilen aletlerle daha kesin ve güvenilir olarak tespit edilebilir. Elma ağaçları için en önemli sulama zamanı yazın yapılan sulamadır.
Elma bahçelerini kurak bölgelerde; yerine göre 10 günde bir sulamak gerekir. Nemli bölgelere doğru gidildikçe sulama aralığı 15-20 güne, hatta 1 aya kadar çıkabilir. Kurak bölgelerde sulama kurak bölgelerde Mayıs ayında başlar Ekim ayının sonlarına kadar devam eder. Baharı kurak geçen yerlerde yaz sulamasına erken başlanırsa meyve tutumu artar ve meyve kalitesi de yüksek olur.
En çok uygulanan sulama şekil “Salma Sulama” dır. Genel olarak yeni kurulmuş yerlerde “Çanak” yöntemiyle sulama uygulanır. Diğer sulama sistemleri ise “Yağmurlama” ve “Damlama” sulamadır. Damlama sulamada köklerin bulunduğu alanın bir kısmı sürekli nemli kalmasından dolayı önemlidir.
Gübreleme
Verilecek gübre miktarı toprak ve yaprak analizleri ile tespit edilir. Elma bahçelerinde fidan dikilmeden evvel bir temel gübreleme yapılmalıdır. Dikimden sonrada bahçe her yıl gübrelenmelidir. İlkbaharda azotlu gübre verildiğinde meyve kalitesi iyileştiği gibi dökülmede azalır. Verilen azotlu gübrenin elmalar olgunlaşmadan evvel tükenmiş olması istenir. Elma ağaçları lüzumlu fosforu kuvvetli kökleri ile topraktan almak iktidarındadır. Fosfor ağacın büyümesine ve mahsulün artmasına yarar. Az hareket eden bir madde olmasıyla fosforlu gübreleri köklerin bulunduğu sahaya verirken dikkat edilmelidir.
Elma ağaçlarında potasyum eksikliğinde yapraklarda sararma başlar, sonra kahverengi olan yapraklar tamamıyla kuruyup ölür. Kurak zamanlarda potasyum eksikliği daha fazla zarar verir. Potasyum ağaçların fotosentez, nişasta ve şeker yapımında tesiri olan bir maddedir. Çiçek gözlerinin teşekkülünde rol oynadığı için dolayısıyla potasyum periyodisiteyi (tozlanmadan döllenme) önler. Elma ağaçlarında çinko noksanlığında %97’lik Çinko sülfat KR, 5kg (dormant periyotta)/ 1kg + 0.5 kg Sönmemiş kireç ( Yapraklı dönemde ) ilaç uygulanır. Demir noksanlığında %5’lik Metalik Fe, wp( Su ile karışabilen toz halinde ) 50-300kg uygulanır.
Budama
Genellikle elma bahçeleri için 3 şekilde budama yapılır. Genç ağaçlarda yapılacak taçlandırma budaması;
-Fidanlar bahçeye dikildikten sonra taçlandırılır.
-Fazla budanmamasına, amaca uygun şekil verilmesine dikkat edilmelidir. -Genel olarak normal iklime sahip bölgelerde goble ve palmet, kurak ve nemli bölgelerde ise doruk dallı şeklinde, bütün bölgeler için ise taç ve palmet şeklinde budama yapılabilir. Verim çağındaki ağaçlarda yapılacak budamalar;
-verim budaması yapılırken ağaçların gelişme ve meyve verme durumuna göre durumların dikkate alınması gerekir.
-Budama sırasında ilk olarak hastalıklı ve kırılmış dallar kesilir. Bundan sonra birbiri üzerine binen birbirine rakip olan dallardan içe doğru eğimli olan kesilir.
-Ağaç fazla yükselmişse uzun dallar ana dalla birleştikleri yerlerden kesilerek çıkarılır.
-Sık meyve dalı yapmış ve sürgünden kalmış ağaçlarda ikinci veya üçüncü sıradaki yan dallarda biraz daha kuvvetli budama yapılarak büyüme ve verim arasındaki düzenin kurulmasına çalışılır. Gençleştirme budaması;
-Uzun yıllar budanmayan kendi hallerinde yaşlı ağaçlara uygulanır. Gelişi güzel büyüyen dallar tacı sıkıştırılmış, çok yükselmiş, meyve verimi azalmış, düşük kaliteli meyve veren ağaçları düzeltmek için, önce hastalıklı kırılmış, kurumuş dalları kesmekle başlanır. Sonra yeniden tacın şekillendirilmesi yapılır. Dik büyüyen yatık ana dallar üzerinden kesilerek taç alçaltılır. Tabi taca sıklık veren diğer dallar da seyreltemeye tabi tutulur.
-Gençleştirme budaması yapılırken çoğunlukla çok şiddetli yapılmasından dolayı bunun 1 yılda değil 2-3 yılda tamamlanması uygun olur.
Seyreltme
Seyreltme işlemi el ile veya bitkisel ilaçlar kullanılarak yapılmaktadır. El ile seyreltme yapılırken her 15-20 cm mesafede dallar üzerinde bir meyve bırakılır. Yada, her 30-40 yaprağa bir elma düşecek şekilde meyveler koparılır. El ile yapılan seyreltmede Haziran ayı dökümünden sonra başlanır. Bunun amacı, kendiliğinden düşecek olan meyvelerin düşmelerine olanak vermemektir. Bitkisel ilaçlar kullanılarak yapılan seyreltmede dinitro bileşikleri kullanılarak ağaçların %75-85 ‘inin açıldığı zamanda uygulanır. Genç yaprakları öldürme riski vardır. Naftalenasetik asitle meyve seyreltme püskürtme ve taç yaprakların tamamen dökülmesinden 14-17 gün sonra yapılır. Bu şekilde seyreltme daha güvenli bir biçimde yapılır. Seyreltme maddeleri püskürtgeçle atılarak çiçekler ıslatılır. İlaç iyice karıştırılmalıdır. Püskürtme zamanı iyi seçilmelidir.Püskürtme bir defada yapılmalıdır.
Herekleme
Elmalar hasat zamanına doğru %30-40 oranında artış göstermekte ve bir süre sonra taç üzerinde bu yükü taşımaya elverişli dallar üzerinde dalların bu yüke dayanamayarak aşağıya doğru sarktığı görülür. Böyle durumlarda hereklerle dallara destek vererek dalların kırılması önlenir.
Hasat Önü Dökülmelerin Önlenmesi
Tam hasat sırasında rüzgarlar, özellikle dala tutunmaları iyi olmayan elma çeşitlerinde dökülmelere neden olur. Bunu önlemede uygulanan metod ise ilaç uygulamasıdır. App.L.Sett, Niagara Stik, Fruitone, Paramone gibi preparatlar kullanılır. Bu metoda esas amaç, elmada olgunluğa gelen ayırma tabakasının teşekkülünü yavaşlatarak ayırma tabakasının faaliyetini azaltır.
Hastalık ve Zararlıları
Fizyolojik Bozukluklar; 1. Donma 2. Düşük sıcaklık zararları (Et kararması) 3. Ambar yanığı (Kabuk yanığı ) 4. Acı benek 5. İç sulanması (camsı görünüş) 6. Yaşlanma Bozukluğu (Unlaşma, kepekleşme) Elmada görülen hastalıklar; 1.Mavi ve Yeşil çürüklük 2. Kahverengi çürüklük 3.Elma Küllenmesi 4. Acı çürüklük 5. Kurşuni Küf (Gri küf) 6. Kara leke hastalığı 7. Siyah çürüklük 8. Pembe küf 9. Memeli pası Erken hasatta ise su kaybı fazla olur ve meyvelerin yeme kalitesi düşer.
Golden Delicious ve Starkspur Golden Delicious’ta kabuk yapısından dolayı su kaybı olur ve buruşma meydana gelir. Yine erken hasatta Starkrimson Deliciousta kabuk rengi bozulur ve meyvenin pazar değeri düşer. Normalden geç hasat edilen meyvelerde kısa sürede olgunlaşma görülür. Starking Delicious’ta kepekleşme olur.
Meyve Hasadı (Derim)
Hasatta diğer bir noktada hasat zamanının doğru olarak tayinidir. Elma meyveleri ağaç olumunda hasat edilir. Meyveler yeme olumuna soğuk hava depolarında belirli süre tutulunca ulaşırlar. Yazlık elmalar ağaç ve yeme olumuna ağaç üzerinde iken ulaşırlar. Bu sebeple yazlık çeşitler yeme olumunda hasat edilmelidir. Elma ağaçlarında hasat iki veya üç defa yapılır. İlk hasatta daha ziyade ağacın dış veya alt kısmındaki meyveler koparılır. Sonra ise iç kısımlardaki yarı ve üst dallardakiler toplanır. Kışlık elmalarda ağaç olumu ile yeme olumu arasında, çeşitlerin özelliklerine göre toplandıklarında henüz sert, kaba ve ekşidir. Ancak ambarda bekleme sırasında özellikle nişastanın şekere dönmesiyle beraber, asit miktarının azalması ve meyve etinin tam gevrekliğini alması ile en yüksek kaliteli meyve durumunu alır.
Elma meyve olarak ince kabuklu, çok nazik bir meyvedir. Meyveler hasat edilirken avuç içine alınmamalı, parmakla sıkılmamalıdır. Meyveleri toplama kovalarına koyarken ve boşaltırken çok dikkatli olmalıdır. Sebep olunacak küçük bir yara veya ezik depo çürüklüğüne sebep olan mantarlar için giriş kapısıdır. Hasat edilirken meyve etinin sertliği, tam çiçekten olgunluğuna kadar geçen süre, meyve kabuğunun rengi ve meyvenin daldan ayrılma durumu göz önüne alınarak yapılmalıdır.
Seçme, Boylama ve Ambalaj
Hasat edilen elmalar, kasalar içersinde ambalaj evlerine getirilir, burada sağlamlık, şekil, renk ve kalitelerine göre bir seçmeye tabi tutulur. Sonra meyveler iriliklerine göre boylara ayrılır ve daha sonrada ambalaj kaplarına konulur. Bu işler küçük işletmelerde el ile büyük işletmelerde ise makinelerle yapılır. Bu şekil daha çabuk ve daha ucuza mal olur. Elmalarda kalite sınıflarına ayırma ve boylama Türk Standartlarına göre yapılır. Buna göre sofralık elmalar ekstra, birinci sınıf ve ikinci sınıf olmak üzere iki kalite sınıfına ayrılır. Kalite sınıflarının hiç birinden kurtlu ve çürük meyveler bulunmaz, ancak ikinci sınıfta %2 ‘i geçmemek şartı ile kurtlu ve çürük meyvelere tolerans tanınmıştır. ster hemen pazara sevk edilecek olsunlar ister saklamaya alınsınlar elmaları boylamadan sonra hemen ambalajlamak en iyisidir. Ambalaja meyvelerin kağıtlanmasıyla başlanır. Kağıtlara sarılan elmalar sandıklar içersine yanları üzerine gelecek şekilde ve diyagonal olarak yerleştirilir.
Depolama
Hasat edilen elmalar pazara sevk edilinceye kadar depolarda muhafaza edilirler. Bu depolar adi depolar, soğuk hava depoları veya değişik atmosferli soğuk hava depoları olabilir. Elmaların depoda kalma müddeti, meyvenin depolama zamanı, ağacın beslenme durumu, mevsim ve çeşide göre değişir.
Bir çok elma çeşidi –1 ile 0°C de ve %85-90 nisbi nemde uzun süre saklanabilir. Ticari depolardaki sıcaklık 0-2°C dir. Elmalar –2°C donarlar. Golden ve Starking ise en uygun 0°C de ve % 90 nisbi nemde, Granny Smith ise +3°C saklanmalıdır. Tam zamanında yapılan hasat ve uygun depolama şartlarının sağlanmasıyla Golden Delicious ve Starspur Golden Delicious çeşitleri 6 ay, Starking Delicious ve Starkrimson Delicious çeşitleri 8 ay, Granny Smith çeşidi ise 9 ay süre ile depoda saklanabilir.
Verim
Elma yetiştirmekte olduğumuz meyve türlerinin arasında oldukça iyi verim verenlerden biridir. Niğde, Amasya, Kastamonu gibi illerimizde 1dekara ortalama 300-600 kg meyve elde edilebilmektedir. Bu miktar iyi bakım şartlarında iklimi nemli olan bölgelerde 700-1000 kg’a kadar yükselmektedir.
1- Elma, kandaki kötü kolesterol düzeyini düşürür: Yapılan araştırmalar, günde 2-3 elma yiyen kişilerde, elma lifinde bulunan pektin adlı maddenin bu etkiyi yaptığını göstermekte, ama söz konusu etki yalnızca pektin adlı maddeyi yapay olarak almakla değil, elmayı bütün olarak yemekle sağlanmaktadır.
2- Elmanın içerdiği lifler ve meyve asitleri, hafif kabızlığı geçirmektedir.
3- İçerdiği sıvı jel halindeki pektin adlı madde ile elma asitlerinin antivirüs özellikleri diyareye de iyi gelmektedir.
4- Elma, içerdiği maddelerle yüksek tansiyonu düşürür ve kan şekeri düzeyini kontrol altında tutar.
5- Araştırmalarda, elma tüketmenin hayvanlarda kansere yakalanma rizikosunu azalttığı saptanmıştır: Aynı etki insanlar üzerinde de araştırılmaktadır.
6- Elma, aşırı iştahı normal düzeye indiren bir özelliğe de sahiptir.
7- Elma, romatizma ve gut hastalığına da iyi gelir.
8- Elma, bedenin hastalıklara karşı direncini de artırmaktadır.
Bütün bu etkilerden yararlanmak için günde 2-3 elmanın, üzerinde tarım koruma ilacı artıkları kalmış olabileceği düşünülerek çok çok iyi yıkamak koşuluyla kabuğunun soyulmadan yenilmesi yeterli olacaktır.
ELMA ÇEŞİTLERİ
Amasya elması: Türkiye'nin neresinde olursanız olun, eğer mevsimiyse, mutlaka Misket elması "Amasya Elması" olarak karşınıza çıkar. Kışın yenilen önemli bir çeşittir. Meyvesi orta irilikte, sap tarafı biraz genişçedir. Sapı uzunca ve kahverengidir. Kabuğu yapışkan, ince, yeşil üzerine açık kırmızıdır. Etli kısmı tatlı, sulu, güzel kokulu ve gevrektir. Çekirdekleri parlak kahverengi ve dolgundur. Ortalama ağırlığı 90 gramdır.Amasya adıyla bütünleşen Misket, özelliğini yine Amasya'nın coğrafi yapısında alır. Söylendiğine göre Amasya vadisi, misketin yetişmek için tam aradığı ortammış. Boğazın esintisi elmaya ayrı bir tat verir. Kokusu da burada gizlidir.
Amasya Misket'inin en büyük özelliği bir yıl meyve verirse diğer yıl vermemesidir. Bir yüzü kırmızı, diğer yüzü ise sarı ila yeşilimsi bir renk taşır. İnce kabuklu, hoş kokuludur. Sert ve dayanıklıdır. Uzun süre saklanmaya elverişlidir. Amasya elmasının iki türü vardır. Daha küçük ve tatlı olanına Misket elması denir. Daha iri ve aşılı olanına ise KABAK elması adı verilir. Amasya elması meyveye geç yatar ve 8-10 yaşından önce ürün vermez.
- Demir elması: Kışlık çeşittir. Meyvesi irice, yuvarlak koniktir. Kabuğu ince, yeşil üzerine koyu kırmızı çizgili ve seyrek beneklidir. Eti gevrek, kokusuz ve mayhoştur. Çekirdekleri ufak, dolgun ve uzuncadır. Ortalama ağırlığı 125 gramdır.
- Starking delicious elması: Kışlık çeşittir. Meyvesi iri, yuvarlak konik, dilimli,sarı üzerine kırmızı, seyrek noktalı ve parlaktır. Eti sarımsı, yumuşak, tatlı, sulu ve kokuludur. Ortalama ağırlığı 208 gramdır.
- Golden delicious elması: Kışlık çeşittir. Meyvesi orta iri, yuvarlak koniktir. Sapı çok uzundur. Kabuğu donuk sarı-yeşil, çok paslı ve seyrek beneklidir. Eti sıkı, az mayhoş, çok sulu ve hoş kokuludur. Ortalama ağırlığı 136 gramdır.
- Jonathan elması: İri, silindirik ya da konik biçimdedir. Kabuğu düzgün ve kırmızıdır. Eti açık sarı sulu ve tatlıdır.
- Hüryemez elması: Kışlık çeşittir. Meyvesi çok iri, basıktır. Sapı uzun ve kalındır. Kabuğu sarı-yeşil, seyrek kahverengi beneklidir. Eti gevrek, çok sulu ve çok mayhoştur. Çekirdekleri kısa dolgundur. Ortalama ağırlığı 300 gramdır.
İklim İsteği
Özellikle fazla don olaylarının yaşanmadığı soğuk yumuşak iklimin ağacıdır. Bu nedenle, kuzey enlem derecelerine çıkan meyvelerden birisidir. Kış dinlenme periyodunda ağacı -35, -40 C’ye kadar dayanır. Elmalarda çiçek tomurcukları sonbaharda çok erkenden şiddeti soğuklara karşı dayanıklı bir hal alır. Çiçek tomurcukları hemen hemen elma ağacının gövdesi kadar şiddetli soğuklara karşı dayanır. Çiçeklenme periyodunda, çiçeklerin hep birden açılmaması yüzünden, uzun sürdüğünden, bu türde ilkbaharın geç donların geç donlarından ileri gelen zararlanmalarla daha az karşılaşmaktadır.
Elmalarda olgun meyveler -2,-3.5 C derecede donar. Elma, meyve türlerimiz arasında kış dinlenmesine en çok ihtiyaç gösterenlerden birisidir. Kış soğuklamasına karşı kalmamış olan ağaçların ilkbaharda çiçek açmaları gecikir. 7 C altında 2322-3684 saatin geçmiş olması gerekir. 0 C’nin altında ise 1081-2094 saat soğuklamaya ihtiyaç vardır. Optimal yaz ortalama sıcaklığı 13-18 C arasında değişir. Elma ağaçlarından iyi bir verim alabilmek için yerin hava nisbi nemi bakımından da elverişli olması şarttır. Nisbi nemin aylarında çok düştüğü yerlerde Haziran meyve dökümü şiddetlendiği gibi meyve kalitesinde de düşmeler meydana gelmektedir. Bu yüzden bahçelerde hava nisbi neminin yüksek tutulmasını sağlayacak önlemlerin alınması gerekmektedir.
Toprak İstekleri
Elma için en iyi topraklar, içerisinde iyi derecede kireci ve yeteri kadar humusu bulunan tınlı, tınlı kumlu veya kumru tınlı geçirgen topraklardır. Nemli bölgelerinde az derin kumlu topraklarda, iyi gübreleme ile beraber normal bir şekilde büyüdüğü halde, kurak bölgelerde susuzluktan zarar görür. Kökleri fazla nemli ve ağır killi topraklarda fazla zarar görmez. Bununla birlikte derin geçerken ve besin maddelerince zengin topraklar tercih edilmektedir. Elma ağaçları durgun kalmamak suretiyle su taşkınlarına, diğer meyve türlerine göre, daha iyi dayanır. Çok kireçli topraklarda demir alımındaki arızalar yüzünden sarılığa tutulur. Toprak pH’ı 6-8 arasıdır. Gelişme bakımından en iyi bahçeleri kıyıdaki humusça zengin tınlı topraklarda veya ırmak ve derelerin kenarlarındaki derin allüviyal topraklar üzerinde görmekteyiz. Bazı yerlerde fazla kireçten ve toprağın çok az geçirgen olması yüzünden fazla sarılık gösterebilirler.
Elma Anaçları
Üretim şekillerine göre tohumla üretilen anaçlar (generatif) ve tepe daldırması, Çin daldırması, çelik, fışkın, kök çeliği ile üretilen anaçlar (vegetatif) olarak ikiye ayrılır. Tohumla üretilen anaçlardan yabani elmaların tohumlarından üretilenlere çöğür, kültür elmalarının tohumlarından elde edilenlere de yoz adı verilir.
Genel olarak bu iki tip arasında anaçların büyümeleri, meyveye yatma zamanları ve meyve kalitesi arasında fazla bir fark yoktur. Memleketimizde yabani elma tohumları daha çok Kastamonu dolayındaki dağlardan temin edilmektedir. Yabani çeşitlerden delicious ile Rome Beauty anaç yetiştiriciliğinde kullanılmaktadır. Vegetatif olarak yetiştirilen elma anaçlarından en önemlileri; Hibernal Virginiya Yabanisi Robusta No 5. Northern Spy EM ve MM anaçları; Çok bodur EM anaçları; EM 8 ve EM 9 Yarı bodur EM anaçları; EM 2 ve EM 7 Kuvvetli büyüyen EM anaçları; EM 1 ve EM 13 Çok kuvvetli EM anaçları; EM 8 ve EM16 MM 104, MM 106, MM 109, MM111, en çok kullanılan elma anaçlarındandır.
Kültür Çeşitlerinin Üretilmesi
Elmalarda kültür çeşitleri yukarıda bildirilen türlü anaçlar üzerine aşılanmak suretiyle üretilir. Elma fidanı yetiştirmede kullanılan en çok yöntem durgun göz aşısıdır. Temmuz’un ortasında başlayıp Ağustos sonlarına kadar yapılan durgun aşılar iyi bir fidan materyalinin sağlanmasına uygun olduğu gibi fidancılık bakımından çok faydası vardır.
Elma Bahçe Tesisi
Elma bahçesi tesis ederken aşılı fidanların kullanılması en iyisidir. Nemli bölgelerde bahçeden erken ürün alabilmek için 4-5 yaşlı fidanlar kullanılmalı, kurak bölgelerde ise tutumu kolaylaştırabilmek için 1-2 yaşlı fidanların kullanılmaları tercih edilmelidir. Bahçe yerini hazırlarken, kurak bölgelerde önceden dikili olan ceviz ve kavak gibi gölge yapan yüksek boylu ağaçlar yetiştirilmeli, karışık meyve türleri ile yapılan tesislerde yüksek boylu olanların batı yanına dikilmesi, serin, nemli, kuzey yerlerin seçilmesi uygundur. Kurak bölgelerde ise elmalar daima kapalı alanlarda yetiştirilmelidir. Tarla sınırlarına dikilmesi ve yol kenarlarında bulunması, bitkinin gövdesi ve dallarını yakar, bitki zarar görür. Elma bahçesinin yerini hazırlarken iyi bir şekilde sulanmalarını sağlayacak şekilde olmalı, iyi ve ekonomik bir sulama yapılması sağlanmalıdır.
Elmaların kökleri yüzlek olduğundan bu tesviye işleminin dikimden sonra yapılmasına olanak sağlamaz. Meyilli alanlarda bahçe kurarken, setleme yapılması şarttır. Meylin az veya çok olmasına görme setlemeler yapılır. Setler üzerine sulama ve boşaltma hendeklerinin yapılması gerekmektedir. Taban suyunun yüksek olduğu yerlerde su tutan ağır topraklarda dikimden önce drenaj yapılmalı ve gerekirse balık sırtı dikim için toprak hazırlanmalıdır. Elmaların dikileceği toprağın dikimden önce derince ve sonradan bir veya iki defa yüzden işlenmesi doğru olur. Toprağı kesekli bırakarak toprağın yeniden sürümüne olanak sağlanmalıdır. sökülen elmaların yerine yeniden elma dikimi yapılacaksa toprak birkaç yıl dinlendirilmelidir.
Elma bahçelerine dikilecek fidanlar, kare, dikdörtgen, kenkonz ve meyilli arazilerde eğriler üzerine dikme şeklinde yapılır. Arazideki için bu dikim şekilleri dikilecek elma fidanlarına göre değişir. Ancak en çok kullanılan şekil kare şeklidir. Bahçe yerinin bir plan çerçevesinde, yollar, su arkları, sıralar üzerine belli aralıklar konarak fidanların ve başka çeşit olan ağaçların yerleri ve adları işaret edilerek belirlenir. Elma ağaçları nemli bölgelerde 1m aralıklar bırakarak dikilmeli, aralarında bolca hava alması ve mantari hastalıkların azaltılması sağlanmalıdır. Kurak bölgelerde ise tam tersi mümkün olduğunca sık dikim tercih edilir. Hava ve toprak üstü nemin korunması için ağaçların sık olması uygundur.
Dikim zamanı, kışları çok sert geçen bölgeler dışında ülkemiz için en uygun dikim zamanı sonbahardır. Dikim zamanı ilkbaharda gözler uyanıncaya kadar dikime devam edilebilir. Dikim sırasında fidanların taç ve gövdelerinde dikim budaması yapılmalıdır. Fidan boğazı toprak hizasına gelecek şekilde yerine konulmalı derin dikmekten kaçınılmalıdır. Dikilecek elma fidanlarının sağlam iyi şekilli, aşılı ise aşı yarinin belli olması, istenilen çeşitte, yaralı, hastalıklı, taşıyıcı olmamasına dikkat edilmelidir.
Elma Bahçelerinde Yıllık Bakım İşlemleri
İki çeşit toprak işleme metodu vardır; Birincisi açık toprak işlemesidir.Bunda esas amaç, ağaç diplerinin ve bahçenin yüzünü işlemeye tabi tutarak toprak yüzünü açık ve temiz tutmaktır. Böylece, yabani otların bitki kökleriyle olan su ve besin maddeleri rekabetini ortadan kaldırmak mümkün olan su ve besin rekabetini ortadan kaldırır. Toprak işlemesi sık ve seyrek yapılmalıdır. Bu sayede örtü bitkilerine tohum yatağı hazırlanması sağlanır. Ancak bu işlem su ve rüzgar erozyonu olan bölgeler için tehlikeli olmaktadır.
Diğer metod ise örtülü toprak işlemesidir. Bu işlemde geçici ve daimi olarak iki çeşitte yapılır. Geçici örtülerde, ilkbaharda örtü bitkileri üzerinden diskaro geçerek toprağa gömülmesi sağlanır. Bu işlemden sonra yüzlek olarak sonbahara kadar toprak işlemesine devam edilmelidir. Kışlık bitki örtüsü olarak ekilebilecek bitkiler; Buğday, çavdar, kışlık fiğ, kırmızı tırfıl, yonca ve yabani otlar. Daimi örtülü toprak (yığma metodu), Bu yöntemle biçilen çayırlar ağaçların diplerine 1.5 m yarı çapındaki bir alana 20 cm yükseklikte yığılmakta ve yığılanlara budama artıkları, yapraklar ve diğer her türlü bitki artıkları da atılmalıdır. Bu yöntemle toprağın organik ve anorganik maddelerce zengin olması uzun süre korunur. Ayrıca düşen meyvelere de yatak görevi görür. Yeni kurulacak olan elma bahçelerinde köklerin geniş bir alana yayılmalarını sağlamak amacıyla ağaçların dipleri her iki taraftan 1.5 m mesafe kalacak şekilde 5 yıl açık tutulması gerekir. Memleketimizde, Karadeniz Bölgesi dışında kalan bölgelerde ilkbahar ve özellikle yaz şartları kuraktır. Uygulanan sulama teknikleri daimi çayır yetiştirmeye uygun değildir.Bu nedenle toprak işlemeleri dikkatli ve düzenli şekilde yapılmaları şarttır.
Sulama
elma ağaçları saçak kök sistemine sahip olduklarından dolayı diğer bir çok meyve türüne göre daha fazla su ister. Yüksek nemden hoşlanırlar. Bahçelere verilecek su miktarı, yıllık yağış toplamına, bu yağışın dağılımına, sulama yerinin kuraklık derecesine göre, transpirasyon (bitkiden meydana gelen su kaybı) şiddetine, ağacın büyüklüğüne ve toprağın tipine göre değişmekle beraber, memleketimizde Karadeniz kıyılarının fazla yağışlı ve nemli yerler dışında , bütün bölgelerde sulanır. Sulama zamanı; Tansiyometre adı verilen aletlerle daha kesin ve güvenilir olarak tespit edilebilir. Elma ağaçları için en önemli sulama zamanı yazın yapılan sulamadır.
Elma bahçelerini kurak bölgelerde; yerine göre 10 günde bir sulamak gerekir. Nemli bölgelere doğru gidildikçe sulama aralığı 15-20 güne, hatta 1 aya kadar çıkabilir. Kurak bölgelerde sulama kurak bölgelerde Mayıs ayında başlar Ekim ayının sonlarına kadar devam eder. Baharı kurak geçen yerlerde yaz sulamasına erken başlanırsa meyve tutumu artar ve meyve kalitesi de yüksek olur.
En çok uygulanan sulama şekil “Salma Sulama” dır. Genel olarak yeni kurulmuş yerlerde “Çanak” yöntemiyle sulama uygulanır. Diğer sulama sistemleri ise “Yağmurlama” ve “Damlama” sulamadır. Damlama sulamada köklerin bulunduğu alanın bir kısmı sürekli nemli kalmasından dolayı önemlidir.
Gübreleme
Verilecek gübre miktarı toprak ve yaprak analizleri ile tespit edilir. Elma bahçelerinde fidan dikilmeden evvel bir temel gübreleme yapılmalıdır. Dikimden sonrada bahçe her yıl gübrelenmelidir. İlkbaharda azotlu gübre verildiğinde meyve kalitesi iyileştiği gibi dökülmede azalır. Verilen azotlu gübrenin elmalar olgunlaşmadan evvel tükenmiş olması istenir. Elma ağaçları lüzumlu fosforu kuvvetli kökleri ile topraktan almak iktidarındadır. Fosfor ağacın büyümesine ve mahsulün artmasına yarar. Az hareket eden bir madde olmasıyla fosforlu gübreleri köklerin bulunduğu sahaya verirken dikkat edilmelidir.
Elma ağaçlarında potasyum eksikliğinde yapraklarda sararma başlar, sonra kahverengi olan yapraklar tamamıyla kuruyup ölür. Kurak zamanlarda potasyum eksikliği daha fazla zarar verir. Potasyum ağaçların fotosentez, nişasta ve şeker yapımında tesiri olan bir maddedir. Çiçek gözlerinin teşekkülünde rol oynadığı için dolayısıyla potasyum periyodisiteyi (tozlanmadan döllenme) önler. Elma ağaçlarında çinko noksanlığında %97’lik Çinko sülfat KR, 5kg (dormant periyotta)/ 1kg + 0.5 kg Sönmemiş kireç ( Yapraklı dönemde ) ilaç uygulanır. Demir noksanlığında %5’lik Metalik Fe, wp( Su ile karışabilen toz halinde ) 50-300kg uygulanır.
Budama
Genellikle elma bahçeleri için 3 şekilde budama yapılır. Genç ağaçlarda yapılacak taçlandırma budaması;
-Fidanlar bahçeye dikildikten sonra taçlandırılır.
-Fazla budanmamasına, amaca uygun şekil verilmesine dikkat edilmelidir. -Genel olarak normal iklime sahip bölgelerde goble ve palmet, kurak ve nemli bölgelerde ise doruk dallı şeklinde, bütün bölgeler için ise taç ve palmet şeklinde budama yapılabilir. Verim çağındaki ağaçlarda yapılacak budamalar;
-verim budaması yapılırken ağaçların gelişme ve meyve verme durumuna göre durumların dikkate alınması gerekir.
-Budama sırasında ilk olarak hastalıklı ve kırılmış dallar kesilir. Bundan sonra birbiri üzerine binen birbirine rakip olan dallardan içe doğru eğimli olan kesilir.
-Ağaç fazla yükselmişse uzun dallar ana dalla birleştikleri yerlerden kesilerek çıkarılır.
-Sık meyve dalı yapmış ve sürgünden kalmış ağaçlarda ikinci veya üçüncü sıradaki yan dallarda biraz daha kuvvetli budama yapılarak büyüme ve verim arasındaki düzenin kurulmasına çalışılır. Gençleştirme budaması;
-Uzun yıllar budanmayan kendi hallerinde yaşlı ağaçlara uygulanır. Gelişi güzel büyüyen dallar tacı sıkıştırılmış, çok yükselmiş, meyve verimi azalmış, düşük kaliteli meyve veren ağaçları düzeltmek için, önce hastalıklı kırılmış, kurumuş dalları kesmekle başlanır. Sonra yeniden tacın şekillendirilmesi yapılır. Dik büyüyen yatık ana dallar üzerinden kesilerek taç alçaltılır. Tabi taca sıklık veren diğer dallar da seyreltemeye tabi tutulur.
-Gençleştirme budaması yapılırken çoğunlukla çok şiddetli yapılmasından dolayı bunun 1 yılda değil 2-3 yılda tamamlanması uygun olur.
Seyreltme
Seyreltme işlemi el ile veya bitkisel ilaçlar kullanılarak yapılmaktadır. El ile seyreltme yapılırken her 15-20 cm mesafede dallar üzerinde bir meyve bırakılır. Yada, her 30-40 yaprağa bir elma düşecek şekilde meyveler koparılır. El ile yapılan seyreltmede Haziran ayı dökümünden sonra başlanır. Bunun amacı, kendiliğinden düşecek olan meyvelerin düşmelerine olanak vermemektir. Bitkisel ilaçlar kullanılarak yapılan seyreltmede dinitro bileşikleri kullanılarak ağaçların %75-85 ‘inin açıldığı zamanda uygulanır. Genç yaprakları öldürme riski vardır. Naftalenasetik asitle meyve seyreltme püskürtme ve taç yaprakların tamamen dökülmesinden 14-17 gün sonra yapılır. Bu şekilde seyreltme daha güvenli bir biçimde yapılır. Seyreltme maddeleri püskürtgeçle atılarak çiçekler ıslatılır. İlaç iyice karıştırılmalıdır. Püskürtme zamanı iyi seçilmelidir.Püskürtme bir defada yapılmalıdır.
Herekleme
Elmalar hasat zamanına doğru %30-40 oranında artış göstermekte ve bir süre sonra taç üzerinde bu yükü taşımaya elverişli dallar üzerinde dalların bu yüke dayanamayarak aşağıya doğru sarktığı görülür. Böyle durumlarda hereklerle dallara destek vererek dalların kırılması önlenir.
Hasat Önü Dökülmelerin Önlenmesi
Tam hasat sırasında rüzgarlar, özellikle dala tutunmaları iyi olmayan elma çeşitlerinde dökülmelere neden olur. Bunu önlemede uygulanan metod ise ilaç uygulamasıdır. App.L.Sett, Niagara Stik, Fruitone, Paramone gibi preparatlar kullanılır. Bu metoda esas amaç, elmada olgunluğa gelen ayırma tabakasının teşekkülünü yavaşlatarak ayırma tabakasının faaliyetini azaltır.
Hastalık ve Zararlıları
Fizyolojik Bozukluklar; 1. Donma 2. Düşük sıcaklık zararları (Et kararması) 3. Ambar yanığı (Kabuk yanığı ) 4. Acı benek 5. İç sulanması (camsı görünüş) 6. Yaşlanma Bozukluğu (Unlaşma, kepekleşme) Elmada görülen hastalıklar; 1.Mavi ve Yeşil çürüklük 2. Kahverengi çürüklük 3.Elma Küllenmesi 4. Acı çürüklük 5. Kurşuni Küf (Gri küf) 6. Kara leke hastalığı 7. Siyah çürüklük 8. Pembe küf 9. Memeli pası Erken hasatta ise su kaybı fazla olur ve meyvelerin yeme kalitesi düşer.
Golden Delicious ve Starkspur Golden Delicious’ta kabuk yapısından dolayı su kaybı olur ve buruşma meydana gelir. Yine erken hasatta Starkrimson Deliciousta kabuk rengi bozulur ve meyvenin pazar değeri düşer. Normalden geç hasat edilen meyvelerde kısa sürede olgunlaşma görülür. Starking Delicious’ta kepekleşme olur.
Meyve Hasadı (Derim)
Hasatta diğer bir noktada hasat zamanının doğru olarak tayinidir. Elma meyveleri ağaç olumunda hasat edilir. Meyveler yeme olumuna soğuk hava depolarında belirli süre tutulunca ulaşırlar. Yazlık elmalar ağaç ve yeme olumuna ağaç üzerinde iken ulaşırlar. Bu sebeple yazlık çeşitler yeme olumunda hasat edilmelidir. Elma ağaçlarında hasat iki veya üç defa yapılır. İlk hasatta daha ziyade ağacın dış veya alt kısmındaki meyveler koparılır. Sonra ise iç kısımlardaki yarı ve üst dallardakiler toplanır. Kışlık elmalarda ağaç olumu ile yeme olumu arasında, çeşitlerin özelliklerine göre toplandıklarında henüz sert, kaba ve ekşidir. Ancak ambarda bekleme sırasında özellikle nişastanın şekere dönmesiyle beraber, asit miktarının azalması ve meyve etinin tam gevrekliğini alması ile en yüksek kaliteli meyve durumunu alır.
Elma meyve olarak ince kabuklu, çok nazik bir meyvedir. Meyveler hasat edilirken avuç içine alınmamalı, parmakla sıkılmamalıdır. Meyveleri toplama kovalarına koyarken ve boşaltırken çok dikkatli olmalıdır. Sebep olunacak küçük bir yara veya ezik depo çürüklüğüne sebep olan mantarlar için giriş kapısıdır. Hasat edilirken meyve etinin sertliği, tam çiçekten olgunluğuna kadar geçen süre, meyve kabuğunun rengi ve meyvenin daldan ayrılma durumu göz önüne alınarak yapılmalıdır.
Seçme, Boylama ve Ambalaj
Hasat edilen elmalar, kasalar içersinde ambalaj evlerine getirilir, burada sağlamlık, şekil, renk ve kalitelerine göre bir seçmeye tabi tutulur. Sonra meyveler iriliklerine göre boylara ayrılır ve daha sonrada ambalaj kaplarına konulur. Bu işler küçük işletmelerde el ile büyük işletmelerde ise makinelerle yapılır. Bu şekil daha çabuk ve daha ucuza mal olur. Elmalarda kalite sınıflarına ayırma ve boylama Türk Standartlarına göre yapılır. Buna göre sofralık elmalar ekstra, birinci sınıf ve ikinci sınıf olmak üzere iki kalite sınıfına ayrılır. Kalite sınıflarının hiç birinden kurtlu ve çürük meyveler bulunmaz, ancak ikinci sınıfta %2 ‘i geçmemek şartı ile kurtlu ve çürük meyvelere tolerans tanınmıştır. ster hemen pazara sevk edilecek olsunlar ister saklamaya alınsınlar elmaları boylamadan sonra hemen ambalajlamak en iyisidir. Ambalaja meyvelerin kağıtlanmasıyla başlanır. Kağıtlara sarılan elmalar sandıklar içersine yanları üzerine gelecek şekilde ve diyagonal olarak yerleştirilir.
Depolama
Hasat edilen elmalar pazara sevk edilinceye kadar depolarda muhafaza edilirler. Bu depolar adi depolar, soğuk hava depoları veya değişik atmosferli soğuk hava depoları olabilir. Elmaların depoda kalma müddeti, meyvenin depolama zamanı, ağacın beslenme durumu, mevsim ve çeşide göre değişir.
Bir çok elma çeşidi –1 ile 0°C de ve %85-90 nisbi nemde uzun süre saklanabilir. Ticari depolardaki sıcaklık 0-2°C dir. Elmalar –2°C donarlar. Golden ve Starking ise en uygun 0°C de ve % 90 nisbi nemde, Granny Smith ise +3°C saklanmalıdır. Tam zamanında yapılan hasat ve uygun depolama şartlarının sağlanmasıyla Golden Delicious ve Starspur Golden Delicious çeşitleri 6 ay, Starking Delicious ve Starkrimson Delicious çeşitleri 8 ay, Granny Smith çeşidi ise 9 ay süre ile depoda saklanabilir.
Verim
Elma yetiştirmekte olduğumuz meyve türlerinin arasında oldukça iyi verim verenlerden biridir. Niğde, Amasya, Kastamonu gibi illerimizde 1dekara ortalama 300-600 kg meyve elde edilebilmektedir. Bu miktar iyi bakım şartlarında iklimi nemli olan bölgelerde 700-1000 kg’a kadar yükselmektedir.
Yorum Gönder